حقوق باروری در نظام سلامت ایران: دستاوردها و چالش ها

حقوق باروری جزئی از حقوق بشر بوده که همه کشورها آن را به رسمیت شناخته اند و عبارت است از: همه افراد و زوجین حق دارند آزادانه در مورد تعداد فرزندان و فاصله گذاری بین موالید تصمیم گیری کنند. همه افراد حق دارند بدون تحمل خشونت، اجبار و تبعیض در خصوص با مسائل باروری تصمیم گیرند. هدف از انجام این مطالعه بررسی برخی از شاخص های بهداشت باروری در نظام سلامت ایران، دستاوردهای به دست آمده و چالش های پیش رو می باشد. مرگ مادر: میزان مرگ مادر در ایران در طول سه دهه اخیر کاهش قابل ملاحظه ای داشته است و از 234 مورد در سال 1354 به 23/84 مورد در سال 1388 رسید. با وجود پیشرفت چشمگیری که نظام سلامت ایران در کاهش مرگ مادر داشته است، هنوز تا رقم 18 در هر صدهزار تولد زنده که هدف وزارت بهداشت و درمان است فاصله زیادی وجود دارد. باید به این نکته توجه داشت که مرگ مادر از جمله شاخص هایی است که در صورت عدم توجه به آن به سرعت افزایش می یابد. تنظیم خانواده: علی رغم مصرف گسترده روش های پیشگیری از بارداری مدرن در ایران (56%)، میزان بارداری های ناخواسته بسیار زیاد است. تحلیل اطلاعات در سال 2000 نشان داد که 35 درصد از زنان متاهل باردار، بارداری خود را ناخواسته ذکر می کنند. دو سوم از زنانی که دچار بارداری ناخواسته بودند در حال استفاده از یک روش بارداری نیز بوده اند و این مشکل آشکارا به این معنی است که مشاوره مراکز بهداشتی درمانی به قدر کافی مؤثر نبوده است. سقط ایمن: در ایران آمار دقیقی از موارد سقط جنین وجود ندارد، در محاسبات آماری به رقم سالانه هشتاد هزار سقط عمدی اشاره شده است. سازمان جهانی بهداشت تخمین می زند که هر روز بیش از 1000 سقط غیرایمن در ایران اتفاق می افتد. براساس برنامه سیمای جمعیت و سلامت در ایران در حدود یک چهارم بارداری ها ناخواسته هر دو زوج می باشند. با درنظر گرفتن موالید سالیانه حدود یک میلیون و دویست هزار نوزاد و با فرض شیوع 2% سقط جنین عمدی، عدد مطلق سقط عمدی و عوارض آن، لزوم رسیدگی فوری به این مسئله مشخص می گردد. خشونت: براساس مطالعات مختلف در ایران میزان مواجهه با خشونت های فیزیکی در زنان باردار از 11 تا 47 درصد گزارش شده است. در سایر مطالعات انجام گرفته میزان مواجهه زنان باردار با خشونت جنسی 10/7% تا 14/5% گزارش شده است. خشونت علیه زنان باردار علاوه بر نقض حق زن به عنوان انسان، نقض حق جنین نیز به شمار می رود زیرا خشونت فیزیکی و جنسی با کم وزنی نوزاد ارتباطی معنی دار نشان می دهد. بحث و نتیجه گیری: خشونت علیه زنان، عدم دسترسی زنان به درمانگاه های ارائه خدمات بهداشتی اولیه با کیفیت مطلوب و بالا بودن میزان خدمات ارائه شده در درمانگاه های خصوصی نه تنها بر زنان بلکه بر همه اعضای خانواده تأثیر منفی می گذارد. از این رو، حقوق باروری مختص زنان نبوده و یکی از پایه ای ترین حقوق انسان ها می باشد.